Upadłość konsumencka

Skutki ogłoszenia upadłości konsumenckiej

Majątek dłużnika

Pierwszym i podstawowym skutkiem ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest wejście wszystkich, poza nielicznymi wyjątkami, składników majątku upadłego konsumenta do masy upadłości. Masa upadłości oznacza cały majątek upadłego zajęty przez syndyka. Syndyk ma obowiązek zająć, zabezpieczyć i upłynnić składniki masy upadłości zgodnie z przepisami prawa.

Ważne dla składu i wartości masy upadłości jest to, że w jej skład wchodzi zarówno majątek nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego, jak i nabyty przez niego w toku postępowania upadłościowego poza wyjątkami określonymi w art. 63-67a Prawa upadłościowego. W związku z tym wygrana w grze losowej w trakcie postępowania upadłościowego wejdzie do masy upadłości, podobnie jak wynagrodzenie za prace upadłego w części podlegającej zajęciu.

Spis inwentarza oraz spis należności

Z perspektywy dłużnika zazwyczaj, po krótkim okresie euforii w jaki dłużnik wpada po ogłoszeniu upadłości, pojawia się wątpliwość, co dłużnik powinien robić w związku ze swoją upadłością. W zasadzie niewiele, czynności w postępowaniu wykonuje głownie syndyk pod nadzorem Sędziego komisarza, a upadły powinien po prostu współpracować i stosować się do instrukcji syndyka i Sądu.

Niezwłocznie po ogłoszeniu upadłości, a w praktyce bezpośrednio po powzięciu informacji o tym fakcie, syndyk kontaktuje się on z upadłym i sporządza spis inwentarza oraz spis należności, w którym wymienia wszystkie składniki masy upadłości. Wzory tych spisów określił Minister Sprawiedliwości i są one ogólnodostępne na stronach Ministerstwa Sprawiedliwości.

Wymagalność zobowiązań

Zobowiązania upadłego stają się wymagalne z dniem ogłoszenia upadłości. W praktyce oznacza to, że wierzyciel będzie miał prawo do zgłoszenia wierzytelności i będzie uprawniony do zaspokojenia swojej wierzytelności z funduszów masy upadłości również wówczas, gdy w dniu ogłoszenia upadłości jego zobowiązanie nie było jeszcze wymagalne, lub wręcz, gdy termin wymagalności zobowiązania nie został jeszcze określony. Również odsetki od wierzytelności należne od upadłego mogą być zaspokajane z masy upadłości.

Wpływ upadłości na zawarte przez upadłego umowy

Celem upadłości konsumenckiej jest oddłużenie, zaspokojenie roszczeń wierzycieli oraz przywrócenie dłużnika do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie – bez długów i trudności związanych z ciągła windykacją. W tym celu, w toku postępowania, upadłemu pozostawiony jest tak zwany zarząd zwykły, ramach którego może dokonywać wszystkich czynności.

W ramach czynności zwykłego zarządu upadły ma prawo kontynuować lub zwierać umowy związane z życiem codziennym – w dzisiejszych czasach umowa o internet, telewizję czy telefon należy do równie podstawowych jak umowa dostawy energii elektrycznej. To co jest czynnością zwykłego zarządu, a co nią nie jest, wyjaśnia w razie wątpliwości upadłemu syndyk.

Upadły zawierając jednak różne umowy w ramach czynności zwykłego zarządu musi mieć świadomość, iż nie może pod rygorem wniosku syndyka o umorzenie postępowania upadłościowego, doprowadzić swoim działaniem do braku spłaty jakichkolwiek bezspornych zobowiązań zaciągniętych przez siebie w trakcie postępowania upadłościowego.

Sprzedaż składników masy upadłości przez syndyka

W toku postępowania upadłościowego syndyk spienięża niepieniężne składniki masy upadłości: nieruchomości, ruchomości oraz prawa. Środki uzyskane ze sprzedaży służą pokryciu kosztów postępowania, a jeżeli ich wysokość na to pozwala służą zaspokojeniu prawomocnie uznanych w postępowaniu wierzytelności .

Upadłość małżonków

Z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między nimi rozdzielność majątkowa. Rozdzielność ta ustaje zgodnie z art. 53 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1954 roku – Kodeks rodziny i opiekuńczy – z dniem umorzenia, ukończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego i powstaje wówczas ustawowy ustrój majątkowy. Co istotne, bez względu na rodzaj istniejącego przed ogłoszeniem upadłości ustroju majątkowego, w przypadku umorzenia, ukończenia lub uchylenia postępowania upadłościowego zawsze powstanie wspólność ustawowa.

W praktyce, w przypadku ogłoszenia upadłości małżonków żyjących w tak zwanej wspólności ustawowej – cały majątek wspólny małżonków podlegający zajęciu wchodzi do masy upadłości tego z tego małżonka, którego upadłość została ogłoszona wcześniej. Małżonek upadłego może dochodzić w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu udziału w majątku wspólnym, zgłaszając swoją wierzytelność.

Spadek w trakcie upadłości

Prawo upadłościowe przewiduje przyjęcie spadku przez upadłego wraz z wejściem spadku do masy upadłości z mocy samego prawa. Nie jest dla tego faktu istotne wykonanie jakiejkolwiek czynności przez syndyka lub upadłego. W przypadku gdyby do spadku powołany został upadły, a spadek byłby obciążony znacznymi długami, na postawie art. 121 Prawa upadłościowego istnieje możliwości wyłączenia spadku z masy.

Bezskuteczność czynności prawnych upadłego

Bezskuteczne w stosunku do masy upadłości są czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, którymi rozporządził on swoim majątkiem, jeżeli dokonane zostały nieodpłatnie albo odpłatnie, ale wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego.

Istnieje cały szereg innych czynności prawnych bezskutecznych, które mogą zostać za takie uznane w toku postępowania upadłościowego, niemniej najważniejszy dla upadłego może okazać się nie tyle skutek bezskuteczności, co uznanie przez Sąd, iż doszło do pokrzywdzenia wierzycieli w związku z dokonaniem czynności prawnych bezskutecznych.

Wpływ ogłoszenia upadłości, na postępowania sądowe i administracyjne

Po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej postępowania sądowe, administracyjne kub sądowoadministracyjne mogą być prowadzone wyłącznie przez syndyka – np. pozew o zapłatę należności albo przeciwko niemu. Postępowania te syndyk prowadzi na rzecz upadłego lecz w imieniu własnym.

Postępowanie sądowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne w sprawie wszczętej przeciwko upadłemu przed dniem ogłoszenia upadłości o wierzytelność, która podlega zgłoszeniu do masy upadłości, może być podjęte przeciwko syndykowi tylko w przypadku, gdy w postępowaniu upadłościowym wierzytelność ta po wyczerpaniu trybu określonego ustawą nie zostanie umieszczona na liście wierzytelności.

Każde postępowanie dotyczące masy upadłości ulega zawieszeniu do czasu wstąpienia syndyka w miejsce upadłego – obecnie jest ono obligatoryjne – z wyjątkiem sytuacji, gdy postępowanie dotyczy wierzytelności podlegającej zgłoszeniu na listę wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, wówczas zawieszenie będzie trwało do momentu wyczerpania trybu tworzenia listy i nieujęcia danej wierzytelności.

Jest to uzasadnione faktem, że w postępowaniu upadłościowym obejmującym likwidację majątku dłużnika, po zakończeniu lub umorzeniu tego postępowania, tytułem egzekucyjnym jest wyciąg z zatwierdzonej przez Sędziego-komisarza listy wierzytelności.

Zawieszenie egzekucji

Jednym z ważniejszych skutków w ocenie upadłych jest zawieszenie, umorzenie oraz brak możliwości prowadzenia postępowań egzekucyjnych od dnia ogłoszenia upadłości.

Postępowanie egzekucyjne skierowane do majątku wchodzącego w skład masy upadłości, wszczęte przed dniem ogłoszenia upadłości, ulega zawieszeniu z mocy prawa z dniem ogłoszenia upadłości. Postępowanie takie umarza się z mocy prawa po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Powyższe oznacza, że ewentualne zajęcia egzekucyjne dokonane od dnia ogłoszenia upadłości podlegają zwrotowi do masy upadłości.

Natomiast po dniu ogłoszenia upadłości nie można kierować egzekucji do majątku wchodzącego w skład masy upadłości.

Autor Mariusz Kamiński, kwalifikowany doradca restrukturyzacyjny.